Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 z dnia 18 czerwca 2020 r. ustanowiło cele środowiskowe i kryteria służące ustaleniu, czy dana działalność gospodarcza jest zrównoważona środowiskowo w celu określenia stopnia zrównoważenia środowiskowego inwestycji. Integralną częścią rozporządzenia jest Taksonomia Finansowa.

Ogólnym celem Taksonomii jest skierowanie finansowania inwestycji w kierunku takich aktywności gospodarczych, które ograniczają emisje i zanieczyszczenia środowiska, a także dostarczenie informacji inwestorom wiedzy, czy inwestują w sektory nieszkodliwe, sektory ograniczające szkody środowiskowe, bo takie sektory są mniej ryzykowne. Jest także źródłem informacji dla korporacji o tym, w co powinny inwestować. Wszystkie następne akty prawne UE będą bazowały na Taksonomii, aby określić, czy produkt finansowy spełnia kryteria zrównoważenia. Dotyczyć to będzie inwestorów proponujących produkt finansowy określany jako środowiskowo zrównoważony.

Sześć celów Taksonomii finansowej:

• Łagodzenie zmian klimatu: wpływ firmy na środowisko;
• Dostosowanie do zmian klimatu: wpływ środowiska na firmę;
• Zrównoważone użytkowanie i ochrona zasobów wodnych i morskich;
• Przejście do gospodarki o obiegu zamkniętym, zapobieganie powstawaniu odpadów i recykling;
• Zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola;
• Ochrona zdrowych ekosystemów.

Narzucony tym rozporządzeniem wymóg spełnienia co najmniej jednego celu Taksonomii przy jednoczesnym braku konfliktu z pozostałymi celami, powoduje konieczność nowego traktowania aspektów środowiskowych inwestycji, w tym śladu węglowego jako uniwersalnego miernika jej oddziaływania na środowisko. Już dzisiaj wymóg ten stosują niemal wszystkie banki i podmioty publiczne oraz większość dużych podmiotów gospodarczych. Dlatego wszystkie inwestycje korzystające z finansowania zewnętrznego będą musiały poddać się rygorom Taksonomii.
W zamówieniach publicznych już niebawem większy nacisk zostanie położony na wybór produktów i usług o niższym śladzie węglowym lub zgoła neutralnych klimatycznie.

Także środki zawarte w Nowej Perspektywie Finansowej w dużej części (ok. 30%) nastawione są na realizację celów zmierzających do ochrony klimatu, a ich weryfikacja będzie przeprowadzana zgodnie z regułami Taksonomii.

Ślad węglowy

Pojęciem ślad węglowy (ang. carbon footprint) określana jest całkowita ilość CO₂ i innych gazów cieplarnianych emitowana w trakcie całego cyklu życia procesów i produktów, od momentu wytworzenia surowców, przez procesy produkcyjne, kończąc (w zależności od wybranej metody) na unieszkodliwianiu produktów lub w momencie opuszczenia przez produkt terenu zakładu, w którym jest produkowany. Każdy z gazów cieplarnianych, takich jak dwutlenek węgla (CO₂), metan (CH₄), dwutlenek azotu (NO₂), heksafluorek siarki (SF₆), para wodna (H₂O), ozon (O₃) oraz freony (HFC, PFC, CFC), posiada inny potencjał tworzenia efektu cieplarnianego (tzw. GWP). Wskaźnik ten wyznaczany jest w stosunku do dwutlenku węgla (GWP=1) w horyzoncie czasowym wynoszącym 100 lat. Współczynnik ten określany jest przez Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC). Ze względu na emisję różnych gazów podczas procesów, wskaźnik wyrażony jest w gramach ekwiwalentnych CO2, które obejmują także pozostałe gazy cieplarniane. Jednostką funkcjonalną jest ekwiwalent CO₂ na kilowatogodzinę (g CO₂-eq/kWh) lub MgCO₂e/Mg.

Nawierzchnie drogowe

Oczywiście finansowanie wszystkich inwestycji infrastrukturalnych, także i dróg, będzie podlegało, a w dużej części już podlega, wymogom Taksonomii. Skutkiem tego szczególnie pożądane są te materiały i technologie, które generują najmniejszy ślad węglowy, czyli mają jak najmniejsze oddziaływanie na środowisko. I dotyczy to już wszystkich dróg, a nie tylko tych przebiegających przez obszary podlegające ochronie środowiskowej. Tak więc dotychczasowy rachunek ekonomiczny uwzględniający głównie parametry ceny i trwałości nawierzchni został wzbogacony dodatkowo o wskaźnik ingerencji w środowisko w postaci wartości śladu węglowego.

W praktyce budownictwa drogowego bardzo korzystny efekt daje zastosowanie technologii asfaltowych.  Z wyników badań American Product Association wynika, że ślad węglowy asfaltu jest 20-krotnie mniejszy niż ślad węglowy cementu. Wśród technologii asfaltowych, z uwagi na redukcję śladu węglowego, szczególnie wyróżniają się technologie „na ciepło”- WMA - układane z zastosowaniem mieszanek typu SMA JENA (Jednowarstwowa Nawierzchnia Asfaltowe).

^{Zdjęcie: Ekologiczna nawierzchnia asfaltowa SMA16 JENA z asfaltem modyfikowanym na bardzo obciążonych drogach Dolnego Śląska.}

Zastosowanie technologii „na ciepło” z użyciem asfaltu typu WMA (Warm Mix Asfalt) jest ekologiczną technologią wpisującą się w trendy zrównoważonego rozwoju.

W praktyce technologia ta jest przyjazna dla środowiska ze względu na możliwość obniżenia temperatury produkcji i wbudowania nawierzchni, co przekłada się na  oszczędność energii przy produkcji i redukcję oparów przy wbudowaniu.

^{Zdjęcie: Proekologiczne zastosowanie w warstwie ścieralnej tatrzańskiej drogi gotowego asfaltu 50/70 WMA (Warm Mix Asphalt) do technologii „na ciepło”.}

Zaletą zaproponowanych technologii jest wysoka trwałość nawierzchni (30-40 lat), jej podwyższona odporność na działanie czynników klimatycznych takich jak niskie temperatury i woda. W konsekwencji pozwala to na znaczne oszczędności w utrzymaniu drogi, ograniczenie częstotliwości zabiegów utrzymaniowych i powiązanej z tym ingerencji w środowisko naturalne.

Technologie asfaltowe są neutralne dla środowiska wodnego. Najlepszym dowodem na to są  przykłady uszczelniania zbiorników wodnych asfaltem (np. zbiornik w Żarnowcu, w Czorsztynie).

^{Zdjęcie: Warstwy asfaltowe stanowią znakomitą ochronę i zabezpieczenie przed rozmywaniem gruntu w czasie silnych opadów i wiosennych roztopów.}

Technologia ta pozwala na ponowne wykorzystanie w 100% materiału z rozbiórki dróg (granulatu asfaltowego) do wbudowania w nawierzchnię - zgodnie z pierwotnym zastosowaniem, co dodatkowo obniża poziom śladu węglowego nawierzchni nawet o 50%.

Technologia JENA (Jednowarstwowa Nawierzchnia Asfaltowa) pozwala przy ograniczeniu emisji oparów i spalin na ułożenie jednej warstwy grubości 5 – 10 cm w jednym cyklu pracy maszyn, a nie dwóch, jak przy technologiach klasycznych. Skraca to znacznie czas budowy nawierzchni, co jest korzystne nie tylko z punktu widzenia ekonomii, ale również ochrony środowiska.

^{Zdjęcie: SMA JENA Jednowarstwowa Nawierzchnia Asfaltowa z asfaltem 50/70 z LOTOS Asfalt zastosowana przy przebudowie drogi samorządowej w Grobelnie.}

Jak zawsze, to jednak ekonomia zadecyduje o zastosowanych technologiach. Mając w perspektywie wykorzystanie środków Krajowego Planu Odbudowy, warto już teraz zapoznać się z wymogami Taksonomii Finansowej jako warunku koniecznego do uzyskania finansowania naszych inwestycji. A tu bez śladu węglowego ani rusz.

***