Nowoczesny świat pełen jest ruchu. Ruch pieszy, rowerowy czy przy użyciu pojazdów na małych kółkach, takich jak hulajnogi, odgrywa coraz większą rolę w komunikacji miejskiej i pozamiejskiej. Przed inwestorami i zarządcami dróg stoi niezwykle istotne zadanie, jakim jest budowa i utrzymanie przyjaznej i funkcjonalnej infrastruktury z trwałych i uniwersalnych materiałów. Niezwykle ważny jest też aspekt bezpieczeństwa i dostępności ciągów komunikacyjnych dla osób z niepełnosprawnościami bez konieczności korzystania z pomocy. Od  inwestora wymaga się też, aby utrudnienia w ruchu z powodu budowy czy remontu były jak najkrótsze, a ciągi komunikacyjne przydatne do użytkowania jak najszybciej. Asfalt jest więc materiałem idealnym do takich zastosowań w zakresie spełnienia rosnących oczekiwań  inwestorów jak i samych użytkowników dróg. Dzięki swojej funkcjonalności, trwałości i łatwości w stosowaniu oraz utrzymaniu znajduje szerokie zastosowanie w wielu krajach europejskich, nie tylko do budowy nawierzchni drogowych, lecz również infrastruktury dla rowerzystów i pieszych oraz przestrzeni rekreacyjnych. Asfaltowe chodniki i ciągi pieszo-rowerowe są bardzo powszechne w Dani, Holandii, Szwajcarii, Austrii, Francji, Niemczech, Włoszech, Irlandii oraz Wielkiej Brytanii. Korzystając z najlepszych europejskich wzorców, również w Polsce infrastruktura rowerowa i przestrzeń publiczna zyskuje nową jakość.

^{Zdjęcie: Vincenza (Włochy). Uniwersalna nawierzchnia dla wszystkich użytkowników ruchu.}

Podstawy i regulacje prawne

W Polsce w wytycznych i regulacjach prawnych znajdują się jednoznaczne rekomendacje dotyczące stosowania nawierzchni asfaltowych na drogach rowerowych. W czerwcu 2019 r. Minister Infrastruktury Andrzej Adamczyk zarekomendował „Wytyczne organizacji bezpiecznego ruchu rowerowego” do stosowania w zakresie przygotowania inwestycji, budowy, przebudowy remontu oraz utrzymania dróg publicznych, w których jednoznacznie wskazuje się nawierzchnie asfaltowe jako rozwiązanie preferowane na nawierzchnie dróg rowerowych. Podane w opracowaniu uzasadnienie to: „Nawierzchnie asfaltowe […] są łatwe i szybkie w wykonaniu (także w kolorze). Inne zalety to: trwałość, równość i małe opory toczenia, brak wibracji oraz komfort i pozytywny odbiór przez użytkownika. Nawierzchnie asfaltowe są nawierzchniami ekologicznymi i nie mają negatywnego wpływu na otoczenie”.

Analogiczne zapisy znajdują się w opublikowanych przez GDDKiA „Wytycznych dla infrastruktury pieszej i rowerowej”. Są one uzupełnieniem istniejących rozporządzeń i doprecyzowują ogólne przepisy, wprowadzając m.in. wymóg stosowania nawierzchni asfaltowych na drogach rowerowych czy tworzenia bezpiecznych wjazdów i zjazdów na jezdnie.

^{Zdjęcie: Asfaltowy ciąg rowerowo-pieszy w Gdańsku (Polska).}

Dokumenty te mogą być dobrym wzorcem także przy projektach samorządowych. Technologie asfaltowe są rozwiązaniami preferowanymi również w tzw. rowerowych standardach opracowywanych lokalnie przez zarządców infrastruktury w poszczególnych województwach czy miastach. Przykładowo w pomorskich „Wytycznych projektowania i utrzymania turystycznych tras rowerowych” z 2019 r. rekomenduje się budowanie dróg rowerowych o nawierzchni z wykorzystaniem dwóch warstw asfaltu z uwagi na trwałość i odporność na niszczenie nawierzchni przez korzenie drzew. Wybór asfaltu jest elementem projektowania uniwersalnego, uwzględniającego interesy i komfort najszerszej grupy uczestników ruchu drogowego. Przykłady zastosowań pokazują, że chodniki i ścieżki asfaltowe świetnie sprawdzają się w wielu funkcjach.

Równość i bezpieczeństwo nawierzchni asfaltowych

Wielką zaletą nawierzchni asfaltowych jest ich równość i łatwość toczenia po gładkich asfaltowych ciągach komunikacyjnych. W kontekście pozbawionego barier kształtowania ciągów pieszych technologie asfaltowe pozwalają na tworzenie nawierzchni o bardzo niskim poziomie oporów i wstrząsów podczas toczenia. Doceniają to w szczególności osoby o ograniczonej mobilności, w szczególności użytkownicy wózków inwalidzkich czy chodzików. Mogą dzięki temu swobodnie korzystać z publicznej przestrzeni komunikacyjnej.

^{Zdjęcie: Bazylea (Szwajcaria). Nawierzchnia asfaltowa w historycznym centrum, zapewniająca komfortowe i bezpieczne poruszanie się na spadkach terenu.}

Równość ma też wielki wpływ na bezpieczeństwo. Czym więcej nierówności, tym mniejszy jest komfort poruszania się i większe zużycie energii. Nawierzchnia asfaltowa ma tu zdecydowaną przewagę nie tylko nad kostką granitową, ale również nad kostką betonową czy płytą chodnikową. Niejednokrotnie można zobaczyć kobiety na wysokim obcasie czy osoby poruszające się o kulach, które schodzą z chodników np. z kostki granitowej na asfaltową ulicę, by ułatwić sobie przejście. Podobnie zachowują się często rowerzyści, zjeżdżając ze ścieżek rowerowych wykonanych z kostki na ulicę, intuicyjnie wybierając równe nawierzchnie asfaltowe. Asfalt ma bowiem najmniejsze opory toczenia. Skutkuje to tym, że rowerzysta jadący po nawierzchni asfaltowej, jest w stanie pokonać dwukrotnie (!) większy dystans niż po drodze z  fazowanej kostki betonowej, zużywając przy tym tę samą ilość energii. Opory toczenia są szczególnie uciążliwe dla dzieci i osób starszych, w szczególności, gdy ruch odbywa się na podjazdach. Uciążliwości te są spowodowane wzmożonym wysiłkiem fizycznym. Trasy rowerowe należy więc projektować w taki sposób, aby te niedogodności minimalizować. Asfalt powoduje też o wiele mniejsze wibracje niż inne  nawierzchnie utwardzone ^[1]. Dbając o zdrowie rowerzystów w niektórych krajach z tego powodu, zakazano budowania dróg rowerowych z innych materiałów niż asfalt. Ponadto nie dopuszcza się na chodnikach, drogach dla rowerów i ciągach pieszo-rowerowych nierówności i uskoków (w tym krawężników i rowków odwadniających) o wysokości przekraczającej 10 mm, zalecana jest całkowita eliminacja uskoków. Na zjazdach należy zachować ciągłość nawierzchni i poziomu niwelety infrastruktury pieszej i rowerowej.

^{Zdjęcie: Wiedeń (Austria). Asfaltowe ciągi pieszo-rowerowe gwarantują użytkownikom komfort– równość i niskie opory toczenia.}

Ekonomia, łatwość budowy i utrzymania

Budowa asfaltowych ciągów rowerowych i pieszo-rowerowych jest coraz częściej świadomym wyborem inwestora i projektanta. Doświadczenia pokazują, że technologie asfaltowe są najbardziej efektywne ekonomicznie w budowie i stosowaniu, biorąc pod uwagę trwałość, łatwość utrzymania i żywotność tego typu nawierzchni. Zaletą jest także szeroka dostępność wykonawców i sprzętu wykonujących asfaltowe ścieżki rowerowe i chodniki. Z roku na rok rośnie liczba lokalnych firm wykonawczych dysponujących doświadczeniem i maszynami do realizacji takich zamówień. W efekcie koszt wykonywanych mechanicznie ścieżek ,okazuje się niższy niż układanej chałupniczymi metodami kostki. Nie bez znaczenia jest też łatwość utrzymania asfaltowych ścieżek rowerowych. Zarządcy infrastruktury przekonują się coraz częściej, że typowa nawierzchnia z kostki betonowej jest nietrwała, wymaga starannego usuwania roślinności i ciągłych napraw, a co za tym idzie, jest droższa w utrzymaniu. Analizując długoterminowe koszty utrzymania, porównanie także wypada korzystniej dla nawierzchni asfaltowych. Ze względu na to, że powierzchnia ma niewiele spoin, koszty konserwacji są stosunkowo niskie. Są łatwiejsze w oczyszczeniu i zimowym utrzymaniu. Ewentualne trwałe zabrudzenia są mniej widoczne. Nie ma potrzeby dokonywania oprysków herbicydami, gdyż nie wyrasta na niej roślinność. Droga jest trwalsza – bardziej odporna na działanie czynników klimatycznych, więc wymaga mniej remontów. Nie bez znaczenia jest również fakt, że nawierzchnie asfaltowe są bardzo ekologiczne i w pełni recyklowalne – w 100% możliwe do ponownego zastosowania zgodnie z pierwotnym przeznaczeniem, co również w znacznym stopniu wpływa na ekonomię. Innym aspektem mającym wpływ na koszty oraz istotnym z punktu widzenia ograniczenia kosztów społecznych jest konieczność szybkiej realizacji kontraktu  w celu zapewnienia dostępności mieszkańców i przedsiębiorców do swojej posesji. Technologia asfaltowa pozwala na szybką budowę oraz pracę z krótkimi wyłączeniami ruchu, zwłaszcza przy zastosowaniu mieszanek o obniżonej temperaturze z gotowymi asfaltami typu WMA (z ang. Warm Mix Asphalt) lub dodatkami pozwalającymi na obniżenie temperatury produkcji i wbudowania MMA (mieszanek mineralno-asfaltowych). Zastosowanie tego typu technologii pozwala na wznowienie ruchu już po kilku godzinach od ułożenia drogi.

^{Zdjęcie: Z roku na rok rośnie liczba lokalnych firm wykonawczych dysponujących doświadczeniem i maszynami do realizacji takich zamówień. Na zdjęciu przykład układaniu kolorowej ścieżki asfaltowej z asfaltem 50/70 WMA z LOTOS Asfalt.}

Mit o nierozbieralności nawierzchni asfaltowych

Jednym z często podnoszonych argumentów przez zwolenników nawierzchni z kostek betonowych jest rzekoma „nierozbieralność” nawierzchni asfaltowych, utrudniająca wymianę podziemnej infrastruktury i instalacji. Argument ten w obecnych czasach jest bezzasadny, biorąc pod uwagę różnorodność technologii asfaltowych, nowoczesny sprzęt i dostępność firm do utrzymania nawierzchni asfaltowych. Natomiast  doświadczenia zarządców, którzy zastosowali „rozbieralne” nawierzchni z kostki betonowej, sprowadzają się często do kosztownego faktu, iż tego typu nawierzchnie są nietrwałe i „rozbierają się” same w czasie eksploatacji.

Podsumowanie

Różnorodność dostępnych na rynku technologii asfaltowych pozwala na zaspokojenie rosnących oczekiwań użytkowników, inwestorów i wykonawców, a nawet ekologów w zakresie funkcjonalności, trwałości, estetyki i przyjazności dla środowiska. Wśród nowoczesnych wielofunkcyjnych technologii asfaltowych oprócz najbardziej powszechnych mieszanek z betonu asfaltowego czy mastyksu grysowego, mamy wyciszające i wodoprzepuszczalne nawierzchnie porowate poprawiające bezpieczeństwo przez redukcję „filmu wodnego”, a także superszczelne i trwałe asfalty lane orazenergooszczędne technologie redukujące ślad węglowy. Należą do nich nawierzchnie asfaltowe o obniżonej temperaturze „na ciepło” z gotowymi asfaltami typu WMA (Warm Mix Asphalt) czy też mieszanki z granulatem asfaltowym z recyklingu. W praktyce technologia ta jest przyjazna dla środowiska ze względu na możliwość obniżenia temperatury produkcji i wbudowania nawierzchni. Przekłada się to na oszczędność energii przy produkcji i redukcję oparów, wpisując się w trendy zrównoważonego rozwoju.